De holobioom en verzorgingsproducten

30-01-23

Misschien heb je wel eens gehoord van de microbioom? In onze darmen wonen een gigantisch aantal microben die cruciaal zijn voor onze gezondheid. Die microben leven echter niet alleen in je darmen, maar ook in andere organen, op je huid en slijmvliezen, en zelfs in een wolk om jou heen. Het totaal noemt men ook wel de holobioom. Wat doen die microben daar? En wat voor effect hebben verzorgingsproducten op deze microben?

Op je huid leven een heleboel verschillende microben. Welke microben waar leven hangt onder andere af van wat voor leefomgeving een plek biedt. Op je droge knieën leven hele andere types dan onder je vochtige oksels. Die microben hebben belangrijke functies.

Stank door deodorant

Veel mensen gebruiken zeep en deodorant om van vervelende lichaamsgeuren af te komen. Maar je zou in principe dit soort producten niet nodig moeten hebben. In traditionele stammen, waar men nooit zeep en deodorant gebruikt, stinkt helemaal niemand. Ook niet na inspanning. Als je dit als westerling probeert zul je toch sneller last krijgen van stank. Dit heeft te maken Ammonia-Oxidising Bacteria (AOB’s). Dit is een groep bacteriën die bijzonder gevoelig zijn. Door zeep en deodorant te gebruiken, worden deze bacteriën vernietigd. Het duurt een tijdje voordat deze bacteriën zich herstellen. Zonder deze bacteriën wordt de ammoniak in ons zweet niet omgezet naar nitriet en stikstofoxide. Deze stoffen zijn cruciaal voor regulatie van de cellen maar ook voor de microben op je huid. Zonder stikstofoxide krijgen de Corynebacteria en Staphylococci vrij spel, en kunnen zij veel te groot groeien. Vooral als de hoeveelheid Corynebacteria toeneemt, neemt ook de stank toe. Door zeep en deodorant te gebruiken vererger je eigenlijk het probleem. Dieren wassen zich niet met zeep maar met zand. En in dat zand waar je dieren wel eens in ziet rollen of een zandbad nemen, daar zitten dus juist AOB’s in. Dieren gebruiken juist deze bacteriën voor de lichaamsverzorging. Er worden tegenwoordig zelfs in Amerika producten gemaakt met deze AOB’s, wat je op je lichaam kunt sprayen om de bacteriële balans te herstellen.

Haren en de microbioom

Op bepaalde plekken op het lichaam groeit lichaamsbeharing. Er wordt vaak aangenomen dat deze beharing geen functie zou hebben. Dat is echter niet logisch. Iets dat geen functie heeft houdt op met bestaan. Je gaat geen energie verspillen aan iets wat nutteloos is. Meestal als een onderdeel van het lichaam als functieloos wordt bestempeld, blijkt het cruciaal te zijn voor de microbioom.

Lichaamsbeharing is in staat om vocht (zweet) en andere lichaamsstoffen vast te houden en een specifiek klimaat te creëren waar microben gebruik van kunnen maken. De haarzakjes waaruit je haren groeien zijn een perfecte leefomgeving voor microben. De haren die eruit groeien vergroten het leefgebied van die bacteriën. Door de beharing wordt een leefomgeving gecreëerd de vochtig, beschermd tegen UV-licht en een geschikte PH voor microben. De vraag is wat verzorgingsproducten en het wegscheren van lichaamsbeharing voor invloed heeft op je microbioom.

In je haarzakjes leven verschillende soorten bacteriën, schimmels en virussen, die normaal gesproken, samen met je immuunsysteem, elkaar perfect in balans houden. Bacteriën en schimmels scheiden stoffen af die pathogenen weren. De bacteriën in de haarzakjes lijken qua samenstelling op die van de huid, met veel Actinobacteria (vooral Propionibacteria en Corynebacteria; Firmicutes (met vooral Staphylococci en Streptococci; en Proteobacteria (zoals Pseudomonades Acinetobacter en Moraxella). Deze bacteriën, en dan vooral Propionibactericeae) zijn belangrijk om je huid na desinfectie opnieuw te koloniseren met bacteriën. Op de oppervlakte van je huid worden door disinfectie Corynebacteriaceae, Staphyloccoccaceaea en Streptococcaceae verminderd. Propionibactericeae zitten echter zo diep in het haarzakje, dat een desinfectiemiddel er niet bij kan. Deze bacterie overleeft en kan de bacteriële balans na desinfectie herstellen.

Als je microbioom uit balans raakt kun je bijvoorbeeld last krijgen van problemen op je hoofdhuid. Maar niet alleen bacteriën, ook een disbalans in de schimmels spelen een rol hierbij. Zo lijkt het erop dat als de schimmels M. Restricta verhoogd is en M. Globosa, verlaagd is, je last kunt krijgen van roos. Men denkt dat dit te maken heeft met de productie van tryglyceride lipases, die pro-inflammatoire vrije vetzuren voortbrengen.

Je haarzakjes scheiden stoffen uit die je microbioom in balans moeten houden. Als je dus vaak met een standaard shampoo (wat met veel agressie al het vuil inclusief nuttige stoffen weghaalt) je haar wast, kan dit je microbioom op je hoofd verstoren. Ook andere producten die je in je haar en op je huid smeert kunnen de balans verstoren. Hierdoor kun je allerlei problemen ontwikkelen op je hoofd en huid. De vettige stofjes (talg) die je aanmaakt zijn niet gewoon vuil, maar hebben een functie. Bij veelvuldig wassen zie je dat je steeds meer van dat vet gaat uitscheiden, als tegenreactie op de shampoo, waardoor je nog meer je haar gaat wassen. Er bestaan gelukkig veel alternatieven op de standaard shampoo, die niet zo verstorend zijn voor je microbioom. Bij een natuurdrogisten is een verscheidenheid aan natuurlijke alternatieven voor shampoo, maar ook zeep en deodorant, te koop.

Bronnen:

Collen, A. (2016). 10% Human. Harper Collins.

Lousada MB, Lachnit T, Edelkamp J, Rouillé T, Ajdic D, Uchida Y, Di Nardo A, Bosch TCG, Paus R. Exploring the human hair follicle microbiome. Br J Dermatol. 2021 May;184(5):802-815. doi: 10.1111/bjd.19461. Epub 2021 Feb 18. PMID: 32762039.