Bijnieren: de basis van het leven

De bijnieren liggen op de nieren. Deze zitten net onder de laatste (twaalfde) rib. De rechterbijnier lijkt op een piramide, de linkerbijnier meer op een halve maan. De bijnieren liggen vlakbij de aorta (de belangrijkste slagader) en de vena cava (belangrijkste ader). Hierdoor kunnen de bijnieren snel een reactie geven als daarom gevraagd wordt en de hormonen die het orgaan aanmaakt, verspreiden over het hele lichaam. Ook de lever en de pancreas (belangrijke gebieden voor vetopslag) liggen in de buurt. Hierdoor is een snelle communicatie mogelijk tussen de verschillende organen.

Een bijnier bestaat uit een medulla (de binnenkant) en een cortex (de buitenkant). De cortex bestaat de zona reticularis, interface zone, zona fasciculata en de zona glomerulosa. In de medulla worden hormonen zoals adrenaline aangemaakt. In de laag die daaromheen zit (zona reticularis en interface zone) worden onder andere sekshormonen aangemaakt. In de laag die daaromheen zit (zona fasciculata) wordt cortisol aangemaakt. In de buitenste laag (zona glomerulosa) wordt aldosteron aangemaakt.
Cortisol is een hormoon dat je lichaam tegen de effecten van stress moet beschermen. Aldosteron is een hormoon dat de vochthuishouding regelt. In tijden van stress moet je bloeddruk omhoog. Aldosteron doet dit door ervoor te zorgen dat er meer vocht wordt vastgehouden. De sekshormonen die de bijnieren aanmaken, werken als antioxidant voor cortisol. Cortisol beschermd tegen stress en sekshormonen tegen cortisol. Ook zijn sekshormonen belangrijk voor weefselherstel, wat van belang is bij stress.

De bijnieren zijn onderdeel van de HPA-as: Hypothalamus-Hypofyse-Adrenals (bijnieren). Het signaal om cortisol te produceren omdat er zich een stresssituatie voordoet, komt vanuit de hersenen. De hypothalamus scheidt CRF af, waardoor de hypofyse het voorhormoon ACTH gaat afscheiden. Dit bereikt via het bloed de bijnieren, waardoor zij cortisol gaan afscheiden. Wanneer de hypothalamus een hoog genoeg niveau aan cortisol registreert, wordt de reactie stopgezet. CRF neemt af, waardoor ACTH afneemt, waardoor cortisol afneemt. Het is dus belangrijk dat cortisol hoog genoeg piekt om een stressreactie te kunnen stoppen. Na langdurige stress en een overbelasting van dit systeem, kan dit proces verstoord raken en disfunctioneel worden. We spreken dan van bijnieruitputting.

Bijnieruitputting

Het grote probleem bij bijnieruitputting, is dat het moeilijk meetbaar is. Hormonen zijn in het algemeen niet goed betrouwbaar te meten, maar zeker de bijnierfunctie is lastig om goed te onderzoeken. Het effect van bijnieruitputting is vaak pas in een heel laat stadium meetbaar. Doordat er een goede objectieve meetmethode ontbreekt, wordt bijnieruitputting vaak niet serieus genomen. Het is echter een zeer serieuze zaak, en dient zo vroeg mogelijk goed behandeld te worden.

Bijnieruitputting omvat allerlei symptonen, zoals vermoeidheid, slecht slapen, lage bloeddruk, depressie.. Een bijnieruitputting kan licht zijn tot zeer ernstig. Een onbehandelde bijnieruitputting kan uiteindelijk tot een overlijden leiden (zoals bij de ziekte van Addison). Dit gebeurd echter meestal niet, omdat mensen veel eerder in actie komen om het probleem op te lossen. Een interessant onderdeel van bijnieruitputting, is hoe het de vertering van voedsel verstoord.

De bijnieren spelen een cruciale rol in de vertering van voedsel. In de maag worden maagzuren aangemaakt. Hoe komt dit tot stand? De maag zorgt voor een grote productie van slijm (mucine), wat vooral bestaat uit water en albumine. Een molecule albumine bestaat uit: koolstof, waterstof, zwavel, stikstof, en water. De ontbinding van albumine zorgt voor zwaveldioxide (SO2). Het maagzuur ontstaat door de combinatie van zwaveldioxide, water en zout (NatriumChloride). Het zout dat via voedsel binnenkomt, is het begin van de maagzuurproductie. Door de productie van maagzuur ontstaat er Na+ (een stroompje). Dit stroompje zorgt voor communicatie naar de milt, die gestimuleerd wordt om het niveau van kalium aan te passen zodat het evenwicht behouden blijft. Vervolgens gaat dit stroomimpuls door de epiploonplooien (dat zijn plooien die ontstaan bij de vorming van pancreas, milt en maag), waardoor ook de pancreas een stimulans krijgt om het calcium-niveau aan te passen aan het natriumniveau in de maag. Dit stimuleert vervolgens weer de productie van insuline. Insuline moet in de lever het calcium reguleren, om ervoor te zorgen dat calcium de galvloeistof niet verstoord (galstenen). De lever produceert gal en vormt daarin een base met natrium. De pancreas doet hetzelfde maar dan met calcium. Wanneer het zure voedsel de maag verlaat en in de twaalfvingerige darm komt, wordt dit zuur middels gal en verteringssappen van de pancreas geneutraliseerd. Het Na+-stroompje gaat ook naar de bijnieren, waar het de bijnieren stimuleert om hormonen aan te maken. Naast cortisol, wordt ook onder andere aldosteron aangemaakt. Aldosteron is een mineralocorticoïden, en reguleert dus de mineralenbalans. Aldosteron zorgt er onder andere voor dat je zoutgehalte op peil blijft. Bij een gebrek aan zout wordt onder andere de calciummetabolisme verstoord en krijg je een functioneel gebrek aan calcium.

Aldosteron wordt samen met cortisol uitgescheiden en heeft daardoor net als cortisol een piel rond 08:00 uur, en een dieptepunt rond middernacht en 04:00 uur. Bij een stressvolle situatie gaat het aldosteronwaardes omhoog. Cortisol is onderdeel van het feedbacksysteem van de HPA-as. ACTH is het voorhormoon wat cortisol stimuleert, en cortisol stimuleert de afname van ACTH. Aldosteron is echter geen onderdeel van dit systeem. De cellen die aldosteron maken kunnen alleen hun gevoeligheid voor ACTH veranderen. Daarom worden deze cellen na 24 uur minder gevoelig voor ACTH en stoppen ze met het maken van aldosteron. De verminderde productie gaat door totdat de cellen hun gevoeligheid hebben hersteld. Doordat het gehalte aan aldosteron daalt, raakt de mineralenbalans verstoord. Je krijgt een gebrek aan zout en uiteindelijk zelfs een gebrek aan elektrolyten, wat erg gevaarlijk kan worden.

Een gebrek aan zout, gaat je vertering uiteindelijk steeds verder verstoren. Ook zorgt een gebrek aan zout voor een verstoring van je mineralenmetabolisme en je calciummetabolisme, waardoor er onder andere een functioneel gebrek aan calcium ontstaat. Organen die wit tot lichtroze zijn, zijn voor hun zuurstofvoorziening afhankelijk van calcium. Dit betreft allerlei vitale organen zoals de hersenen, de bijnieren, de pancreas, de ovaria/teelballen, schildklier, alle klieren die hormonen en neurotransmitters produceren. Ook raken alle chemische processen in de cellen in je lichaam verstoord bij een gebrek aan zout.

Doordat de vertering zelf verstoord raakt, komt het voedsel wat je eet slecht verteerd in de darmen. Bij mensen met bijnieruitputting zie je vaak dat ze na het eten een hele dikke buik kunnen krijgen. Dit komt door het slecht verteerde voedsel wat voor een verstoring in de dunne darm zorgt (zoals SIBO). Ook zorgt dit uiteindelijk voor een dysbiose in de microbioom. Hierdoor kan de dikke darm gaan ontsteken en kan er leaky gut ontstaan. Dit zorgt voor een steeds grotere mate van ontstekingen in het lichaam. Het gevolg is dat de bijnieren steeds harder moeten werken en steeds verder uitgeput raken.

Doordat een langdurig gebrek aan zout zorgt voor onder andere een dysbiose, een gebrek aan voedingsstoffen en een functioneel gebrek aan calcium, kan hierdoor onder andere een depressie ontstaan. Bij een gebrek aan calcium krijgen onder andere de hersenen een gebrek aan zuurstof, waardoor allerlei ‘psychische’ klachten kunnen ontstaan. Geen enkele arts gaat echter controleren of je zoutgehalte op peil is, als je met dit soort klachten aankomt.

Gevoelig

Er zijn verschillende vormen van bijnieruitputting. Waar iemand last van krijgt, hangt af van de persoon en de situatie. Misschien herken je de volgende situatie: iemand werkt continue enorm hard, maar als deze persoon eindelijk even vakantie heeft, is hij of zij de hele vakantie ziek. Als de persoon in kwestie vervolgens weer hard aan het werk gaat, trekt het weer bij. Dit is een vorm van bijnieruitputting.

Er zijn verschillende vormen van bijnieruitputting. Zo kan er een lange weerstandsfase zijn gevolgd door bijnieruitputting. Er kan ook één enkele stressor zijn, gevolgd door bijnieruitputting. Of herhaald gedeeltelijk herstel, gevolgd door terugkerende bijnieruitputting. Of een geleidelijke achteruitgang tot bijnieruitputting.

In hoeverre je gevoelig bent voor dit soort problemen, hangt ook van je bijnieren zelf af. De grootte bijvoorbeeld. Als je moeder toen ze zwanger van je was, een stressvolle tijd heeft gehad (door omstandigheden of bijvoorbeeld een parasitaire infectie), maakt jou dat kwetsbaarder voor bijnieruitputting. Maar ook de werking van de bijnieren zelf kan per individu verschillen.

Zo is er een theorie dat mensen die gevoelig en/of intelligent zijn, wellicht een verminderde aanmaak hebben van het enzym geproduceert door CYP21A2. Dit is een enzym wat progesterone and 17alpha-hydroxyprogesterone omzet naar 11-deoxycorticosterone and 11-deoxycortisol. Dit zijn tussenstoffen voor de vorming van mineralocorticoïden en glucocorticoïden, zoals aldosteron en cortisol. De stoffen die de aanmaak van dit enzym stimuleren, zijn biotine (B8) en B12. Biotine is een stof die onder andere zorgt voor gezonde slijmvliezen. Biotine verhinderd namelijk het gebruik van glutamine voor de energieaanmaak, door de aanmaak van pyruvaat te stimuleren. Glutamine is erg belangrijk in de opbouw van je slijmvliezen. Ook zorgt biotine voor een betere gevoeligheid voor insuline. Mensen met diabetes neigen een tekort te hebben aan onder andere biotine. Mensen die dit enzym verminderd aanmaken, kunnen daardoor minder goed tegen stress, neigen snel dunnere slijmvliezen te krijgen (waardoor ze gevoeliger worden), en worden ook sneller insulineresistent (waardoor ze allerlei hormonale klachten kunnen krijgen).

Stress

We kennen allemaal de stressoren van het dagelijks leven: van ruzies met collega’s tot een tekort aan geld. Maar dat is niet de enige stress waar we mee te maken hebben. We kunnen ook stress ervaren door het eten van niet-biologische voeding (wat allerlei bestrijdingsmiddelen bevat), door het inademen van vervuilde lucht (uitlaatgassen, houtkachels etc), door licht-overlast en geluidsoverlast in de nacht, door hormoonverstorende stoffen uit plastic, door eenzaamheid, door tekorten aan voedingsstoffen en nog veel meer. We staan aan veel stress bloot, wat ons ziek kan maken. Bij ziekte wordt vaak gekeken naar medicatie als oplossing.

Medicijnen bestaan er in allerlei soorten, maar ze bestaan over het algemeen uit lichaamsvreemde stoffen. Het lichaam ziet deze stoffen als giftig en reageert dus met een stressrespons op de inname van deze stoffen. Voor de bijnieren kunnen medicijnen dus bijzonder uitputtend zijn. Zeker het chronisch gebruik van medicijnen, is ondermijnend voor de gezondheid. Een medicijn is namelijk gericht op symptoombestrijding, en lost niet het werkelijke probleem op. Wel verhogen medicijnen de druk op de bijnieren.

Dus hoewel bijnieruitputting geen ziekte is, amper meetbaar is en bijzonder ingewikkeld om te behandelen in veel situaties; zou de bijnieren toch centraal moeten staan in de behandeling van mensen die ernstig en langdurig ziek zijn.

Bronnen:

1) Wilson, James L. (2011). Bijnieruitputting. Succesboeken.
2) https://www.zoelho.com/ZoelhoNL/Publish/index.htm#t=Inleiding_Biochemie%2FDe_chemie_van_het_leven.htm
3) https://www.gro-gifted.org/rccx-theory-and-giftedness-a-promising-new-line-of-research/